سید بحر العلوم

تسلط او به فقه اهل سنت و حسن معاشرت و سخاوتش او را چنان در میان ساکنان حجاز محبوب ساخت که هر روز شمارى از مردم و دانشمندان به دیدنش مى رفتند و از وى کسب فیض مى کردند. بطوری که پیروان هر کدام از مذاهب چنین مى پنداشتند که او پاى بند به مذهب ایشان است. او مدت دوسالی را که آنجا بود با تقیه گذراند و جلسه درسش در علم کلام طبق مذاهب چهارگانه دایر بود و در اواخر توقفش در مکه بود که مذهب خود را اعلان کرد. با شنیدن این خبر‍ پیروان مذاهب دیگر با او به بحث و مناظره پرداختند و او توانست با دانش انبوه خود بر تمامى آنها برترى یابد و با دلایل قوى و منطقى آنها را به سوى حقیقت اسلام مجذوب سازد. [1]

او ،محمد مهدی، فرزند سید مرتضی طباطبایی بروجردی، از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام است، که در شب جمعه ای از ماه شوال 115 هجری قمری در شهر کربلا در یک خانواده روحانی و پرهیزگار چشم به جهان گشود.[2]

او از کودکی در دامن پاک و پر مهر و محبت مادر و توجهات پدر به آداب و اخلاق اسلامی خو گرفت و رشد یافت. پس از گذراندن دوره های علوم مقدماتی و سطح فقه و اصول، در آغاز بلوغ به درس خارج پدر راه یافت و پس از پنج سال درس و بحث فشرده به مقام اجتهاد نایل شد.[3]
او در حوزه کربلا و نجف اشرف از محضر اساتیدی چون، محمد باقر وحید بهبهانی (1118 – 1208 ق)، شیخ یوسف بحرانی (1107 – 1186 ق)، محمد تقی دورقی نجفی (متوفی 1186 ق) و مهدی فتونی نباطی عاملی (متوفی 1183 ق) بهره برد.[4]

بحر العلوم حکمت و فلسفه را نزد آقا میرزا ابوالقاسم مدرس فرا گرفت و آن حکیم وارسته نیز در نزد وی درس اصول و فقه را آموخت.
افرادی چون شیخ جعفر نجفی معروف به کاشف الغطاء، سید محمد جواد عاملی معروف به صاحب مفتاح الکرامه، ملا احمد نراقی مؤلف کتاب معراج السعاده، محمد باقر شفتی رشتی، سید یعقوب کوه کمری، سید صدر الدین عاملی، شیخ محمد ابراهیم کلباسی، زین العابدین سلماسی، شیخ عبدالحسین الاعم، سیدعلی فرزند سید محمد، سید قیصر محمد فرزند معصوم رضوی خراسانی، اسدالله کاظمی، ابوعلی حائری صاحب کتاب منتهی المقال، سید عبدالله شیر، شیخ محمد تقی اصفهانی ایوانکی، صاحب حاشیه معالم، سید محمد مجاهد، مولف کتاب المناهل، محسن اعرجی، میرزا محمد عبدالصانع نیشابوری اخباری، شیخ حسین نجف برای کسب علوم اهل بیت از محضر بحرالعلوم بهره بردند.[5]

او تألیفات زیادی از خود باقی گذارده است مانند:

-          المصابیح فی الفقه (در سه جلد)

-          الفوائد فی الاصول

-          مشکاه الهدایه

-          الدره النجفیه

-          شرح الوافیه

-          تحفةالکلام (در تاریخ مکه و بیت الله الحرام)

-          مناسک حج

-          حاشیه بر کتاب شرایع.

-          رسالة فی الفرق و الملل.

-          شرح باب الحقیقة و المجاز.

-          کتاب الصلوة

-          کتاب الرجال (معروف به فوائدالرجالیه)

-          دیوان شعر و رساله ایفارسی در شناخت خدا

 بحرالعلوم، شخصی بود که از اخلاق نیکو و حسنه برخوردار بود و برای دیگران بیش از خود احترام و ارزش قائل بود و برای مردم چون پدری مهربان بود. او ساعات کارها و و فعالیت هایش را تقسیم نموده بود و وقتی سیاهی شب همه جا را فرا می گرفت، مقداری به تحقیق و آماده کردن مقدمات درس و بحث می گذراند و پس از آن به طرف مسجد کوفه رفته و در آنجا به مناجات با خدا می پرداخت. او برای امور عبادی شاگردان خویش نیز اهمیت قائل بود و در صورت غفلت و کوتاهی آنان، رنج می برد و آنها را متوجه و به انجام عبادات تشویق می کرد.

او همچنین از فقرا حمایت می کرد بگونه ای که در شب های تاریک نجف مشغول بردن نان و خوراکی های دیگر برای مردم بود.

نقل شده که سید مهدی برای شاگردی از محضر درس فیلسوف بزرگ، میرزا سید محمدمهدی اصفهانی خراسانی ملقب به شهید رابع به خراسان سفر کرد و مدت شش سال آنجا اقامت گزید. بالاترین بهره ها را از استاد خود گرفت و شهید رابع که از هوش سرشار شاگردش شگفت زده شده بود، روزی در اثنای درس خطاب به او گـفـت: انما انت بحرالعلوم ( براستی تو دریای دانشی ) و از آن زمان سید به بحرالعلوم مشهور شـد.

نقل شده است که او بارها به دیدار امام زمان خود نائل شد که به ذکر نمونه ای بسنده می شود.

ملا زین العابدین سلماسی می گوید: روزی جناب سید بحر العلوم وارد حرم امیر المۆمنین (علیه السلام) شد. در آن جا این بیت را با خود می خواند: چه خوش است صوت قرآن زتو دلربا شنید. از سید سۆال کردم: علت خواندن این بیت چیست؟ فرمود: همین که وارد حرم امیر المۆمنین (علیه السلام) شدم، مولایمان حضرت ولی عصر (علیه السلام) را دیدم که در بالای سر مطهر، با صدای بلند، قرآن تلاوت می فرمود. وقتی صدای آن بزرگوار را شنیدم، این بیت را خواندم و همین که داخل حرم شدم، حضرت قرائت قرآن را ترک نموده و از حرم تشریف بردند.

او توانست خدمات ارزنده ای برای اسلام انجام دهد. در سفری که به حجاز داشت توانست جایگاه اعمال حج و مواقیت احرام را به طوری که از نظر شرعی صحیح باشد تعیین و تثبیت کند و همچنین مواقف حج که قبل از آن چندان مشخص نبود را اصلاح کرد. او سنگ های فرش شده در حرم را که حجاج بر آن اقامه نماز می کردند تعویض نمود و سنگ های معدنی را خارج و سنگ هایی را که از نظر شیعه سجده بر آن صحیح است را جایگزین نمود. از دیگر آثار معنوی حضور او در حجاز می توان به شیعه شدن امام جماعت مکه در 80 سالگی اشاره کرد.

او پس از سال ها تلاش در جهت زنده نگه داشتن مکتب اهل بیت، هنگامی که به علت بیماری دیگر تدریس نداشت، و تنها در منزل به مطالعه وتألیف مشغول بود، در روز 24 ذی الحجه (یا رجب) سال 1212ق دعوت حق را لبیک گفت و پس از تشییع و اقامه نماز بر پیکرش در جنب مرقد شیخ طوسی در نجف اشرف آرمید.