خانواده مانند همه نهاد های پر ارزش در معرض انواع آسیب ها و آفت هایی است که سلامتی، استواری و پویای آن را تهدید می کند. لذا پیشوایان دینی رهنمودهای بسیار مهم و ارزنده ای را در جهت پیشگیری از این آفات ارائه کرده اند که آشنایی با این رهنمود ها (به ویژه برای خانواده های متدین و مذهبی) می تواند بسیار کارساز باشد از جمله این رهنمودها اشاره به نخستین شرط تشکیل خانواده ی پایدار یعنی آزادی دختر و پسر در انتخاب همسر و تحمیل نکردن پیوند زناشویی بر آن ها است.
در این زمینه به پاره ای از روایات به صورت اجمالی اشاره می کنیم:
پیامبر (ص): بعضی از شما دخترانشان را (به زور) به ازدواج فردی زشت و بد قیافه در می آورند آن ها هم مانند شما دل دارند[1].
شخصی به امام صادق (ع) عرض کرد: می خواهم با زنی ازدواج کنم ولی پدر و مادرم کس دیگری را می خواهند. امام (ع) فرمود: با کسی ازدواج کن که می خواهی و آن شخصی را که پدر و مادرت می خواهند رها کن. (البته باید توجه داشت که راهنمایی پدر و مادر برای انتخاب همسر مناسب، فوق العاده ضروری است و جوانان باید بدانند که در تشکیل خانواده بی نیاز از بهره گیری از مشورت والدین خود نیستند، لکن در نهایت خود آن ها هستند که باید همسر آینده شان را انتخاب کنند نه پدر و مادر و نه هیچکس دیگر.)
هم چنین در گزارشات تاریخی آمده که مرافعه دختر و پدری را که در امر ازدواج با یکدیگر اختلاف داشتند نزد پیامبر (ص) مطرح کردند حضرت فرمودند: او به کار خود سزاوارتر است پس او را به ازدواج کسی درآور که دلش می خواهد[2].
بدین ترتیب مواردی را در سیره مشاهده می کنیم که به این نکته اشاره دارد:
از زنان درباره خودشان نظر خواهی کنید[3].
لذا نخستین طلاق خعلی[4] که در اسلام رخ داد توسط شخص پیامبر (ص) بود، در مورد ازدواجی که زن از آن اظهار نارضایتی می کرد[5].