آموزش نماز کی و چگونه؟

نماز مظهر کامل دین اسلام و نیز تدیّن نمازگزار است. اما اعمال و حرکات عبادی در صورتی واقعا عبودیت و عبادت خواهند بود که نمازگزار با خداوند و رسول (ص) او آشنا باشد. ممکن است کودک توان معرفت خدا را چنانکه بزرگسالان دارند نداشته باشد، اما توان درک محدود از خداوند را داراست لذا قبل از آموزش نماز ، کودک باید تا حدودی با معبود خود آشنا شود. از طرفی ایجاد عادت به نماز اگر تنها متوجه این باشد که کودک اعمال و اوراد نماز را در مواقع معین و با رعایت شرایط لازم بیاموزد و به آن خو بگیرد، با هدف نماز که یاد خدا و تقویت عبودیت است منافات دارد چرا که چنین فردی همانند ماشینی خواهد شد که در مواقع خاصی اعمالی را بدون اراده و آگاهی تکرار می کند.

برای مصون ماندن از این آسیب ، در روایات یک راه حل ارائه شده و آن این که نماز را به کودک زمانی بیاموزیم که توان فهم اجمالی نماز را داشته باشد. کودکی که می تواند دست چپ و راست خود را تشخیص دهد می تواند تصوری هرچند مبهم از اصل نماز که اظهار خضوع و خشوع در برابر خالق یکتا است داشته باشد. از این رو توصیه شده در سن 5-6 سالگی که کودک از چنین فهمی برخوردار می شود آموزش نماز شروع شود. در این سن کودک تنها با روح عبودیت و عصاره نماز که سجده در مقابل خداوند یکتا است آشنا می شود و یک سال به همین منوال عمل و تمرین می کند. به علاوه در طول مدت آموزش نماز، فواید و آثار و اسرار نماز نیز در حد فهم کودک بیان می شود. بدین ترتیب تمرین نماز و عادت به آن، با آگاهی و فهم از نماز همراه می شود و آثار سوء تربیت مبتنی بر عادت از بین می رود.

نکته دیگر آنکه نماز چنانکه در قرآن آمده (سوره بقره 45) "امری عظیم" است از این رو نمی توان انتظار داشت که یک شبه یا یک ساله کودک به تحمل آن عادت کند بلکه باید به تدریج آن را بیاموزد، به رموز آن پی برد و خود را به آن خو دهد. شاید بدین سبب است که معصومان علیهم السلام حدود 8 سال را برای این امر اختصاص داده و توصیه کرده اند که آموزش نماز، از سجده شروع شود و به تدریج به نماز کامل برسد. در این فرآیند، به موازات رشد کودک، آموزش نماز جدی تر و کامل تر می شود تا در سن 9 و 10 سالگی به اوج خود می رسد، زیرا این سنین در روند شکل گیری شخصیت کودک بسیار مهم است و در این سنین(9 تا 15) سالگی اگر عادت به نماز ایجاد نشود عادت دیگری جای آن را می گیرد و ایجاد عادت به نماز به مراتب مشکل تر خواهد شد.

براساس مطالب بیان شده مراحل آموزش نماز بدین قرار است :

(از سن 3 تا 5سالگی): 

·         تلقین کلمه لااله الا الله در 3 سالگی.

·         تلقین کلمه محمد رسول الله در 3 سال و هفت ماه و 20 روزگی.

·         تلقین صلی الله علی محمد و آله در 4 سالگی.

(از سن 5 تا 6 سالگی):

·         آشنا کردن کودک  با قبله.

·         آشنا کردن کودک با سجده ، که در این مرحله الزامی وجود ندارد.

(از سن 6 تا 10 سالگی):

·         در سن 6 سالگی رکوع و سجود آموزش داده می شود.

·         از سن 7 تا 9 سالگی شستن دست و صورت قبل از نماز و انجام رکوع و سجود و تمرین آن به کودک آموزش داده می شود.( مراقبت و نظارت به منظور تمرین اعمال مذکور)

مرحله نهایی که از 9 یا 10 سالگی شروع و به سن بلوغ ختم می شود:

آموزش کامل وضو و نماز و مراقبت و نظارت بر ادای فریضه نماز و در صورت لزوم تنبیه و مؤاخذه کردن است.[1]