وظایف مشترک زن و مرد در تحکیم خانواده

مدبر حکیم جهان به منظور شکل گرفتن نهاد خانواده به طور طبیعی دو همسر را با رشته محبت به هم پیوند داده است[1] و بدین ترتیب با ارزش معنوی قائل شدن برای پیوند زناشویی به این نهاد تقدس بخشیده است. پس هر چه موجب تقویت محبت و قداست خانواده شود این نهاد مقدس را تحکیم می بخشد و هر چه از محبت و قداست خانواده بکاهد، موجب سستی و فروپاشی خانواده می شود.

در احادیث پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) رهنمودهایی بسیار ارزنده برای تقویت محبت و قداست خانواده ارائه شده که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

1- اظهار محبت: پیامبر (ص) فرمودند:"هرگاه یکی از شما برادر(مسلمان) خود را دوست می دارد او را (از این دوستی) با خبر کند چرا که این کار افراد را بیشتر به هم پیوند می دهد."[2] به طور طبیعی هر کس همسر خود را دوست دارد و اظهار محبت نسبت به او سبب می شود که دوستی آنان استوارتر شود و پیوند خانوادگی شان تحکیم یابد. زن و مرد، هر دو در این وظیفه مشترک هستند ولی از آن جا که زن، نیاز بیشتری به ابراز احساسات ِمرد دارد در روایات اسلامی اظهار محبت مرد به زن بیشتر توصیه شده است. از پیامبر (ص) روایت شده که می فرمایند:"این سخن مرد به زن که دوستت دارم هرگز از دل زن بیرون نمی رود." البته باید توجه داشت که افراط در محبت خانوادگی به گونه ای که موجب غفلت از خداوند متعال و ارزش های اسلامی و انسانی شود به شدت نکوهیده است. بنابراین قلمرو دوستی و اظهار محبت نسبت به خانواده محدود به مقررات اسلامی است.

2- خوش خویی و خوش رفتاری: پیامبر(ص) فرمودند:"خوش خویی دوستی را استوار می کند."[3] این وظیفه نیز در میان مرد و زن مشترک است اما از آنجا که مرد ریاست خانواده را بر عهده دارد، درباره داشتن خوی نیکو به او بیشتر توصیه شده است. قرآن کریم می فرماید:"و با آن ها با شایستگی رفتار کنید و اگر از آنان خوشتان نیامد پس چه بسا چیزی را خوش نمی دارید و خدا در آن خیر فراوان قرار می دهد."[4] لذا پیامبر (ص) فرمودند:"آن که با خانواده اش خوش اخلاق تر است ایمانش کامل تر است."

3- رعایت حقوق متقابل: پیامبر اکرم(ص) فرمودند:"آگاه باشید که شما را بر زنانتان حقی است و زنانتان را بر شما حقی." در رساله حقوق امام زین العابدین(ع) درباره حق همسر(زن) آمده است: "حق همسر(زن) این است که بدانی خدا او را مایه آرامش و انس تو قرار داده و بدانی که این خود نعمتی است از جانب خدا به تو. پس او را گرامی بدار و با او مهربان باش... و هرگاه از روی نادانی مرتکب خطایی شد او را مورد بخشش قرار بده."

امام علی (ع) به فرزندشان محمد حنفیه فرمودند:" ... در امور زندگی مشترک به همسرت اختیارات و مسئولیت هایی فوق تواناییش مده پس همانا این محدودیت، زیباییش را دوام بخشیده و خاطرش را آسوده تر ساخته و حالش را نیکوتر می سازد. پس همانا زن گلی است زیبا و ظریف و نه پیشکار. پس در هر شرایطی با او مدارا کرده و همراهی نیکو داشته باش تا زندگیت با صفا شود."

قرآن درباره حق شوهر می فرماید:"زنان شایسته، زنانی خاضع اند که در غیاب همسر اسرار و حقوق او را که خدا برای او قرار داده حفظ می کنند."[5] و در روایتی از پیامبر (ص) آمده است که: "حق مرد بر همسرش این است که به او محبت و عشق و شفقت ورزد. از به خشم آوردن او دوری کند و در پی به دست آوردن خشنودی او باشد. به عهد و وعده اش با او وفا کند. از عصبانیت او بپرهیزد و به او اهانت نکند و رنجش ندهد و نیز در اموالش به او خیانت نکند."