در منابع دینی از خوش‌رویی به عنوان عاملی تأثیرگذار در آرامش و سازگاری اجتماعی، از جمله خانواده نام برده شده است.
در سخنان اهل بیت علیهم‌السلام، عبارت‌هایی هم‌چون "وجه منبسط"، "البشر"، "بشر حسن"، "طلاقة الوجه" و "البشاشة" مترادف با خوش‌رویی به کار رفته است که با بررسی آن‌ها میتوان به معنای واحد " پیراستن چهره از آثار گرفتگی و خشم و آرامش دادن آن با سرور و فرح " دست یافت.
مردی خدمت رسول خدا (ص) رسید و گفت: "ای رسول خدا، مرا توصیه کن. پس حضرت در میان توصیه‌های خویش فرمود: با برادر خود با گشاده‌رویی مواجه شو."[1]
وقتی با افراد جامعه‌ی دینی که از آنان به برادر دینی تعبیر می‌شود، باید با چهره‌ای باز و دور از گرفتگی و خشم و اندوه روبه‌رو شد، حکم مواجهه در محیط منزل با همسر به خوبی روشن می‌شود. گشاده‌رویی نسبت به همسر تا جایی اهمیت پیدا می‌کند که رسول خدا (ص) آن را یکی از حقوق زن بر همسر خود دانسته و فرموده‌اند:
"حق زن بر شوهرش این است که او را گرسنه نگذارد، بدنش را بپوشاند و با او ترشرویی نکند."[2]
با بررسی آثار معجزه آسای گشاده رویی درمی یابیم، بی جهت نیست که گشاده‌رویی علامت ایمان[3]، نیمی از عقل[4]، اولین عطیه‌ی الهی[5] و آغاز نیکوکاری[6] دانسته‌شده‌است.
آثار خوش‌رویی:
1. کینه‌زدایی و پایان‌دادن به دشمنی
کینه‌زدایی یکی از آثار معجزه‌آسای گشاده‌رویی است. گاه روابط همسران به قدری تیره و تار می‌شود که از کینه‌ی باطنی به دشمنی رودررو تبدیل می‌گردد؛ و خوش‌رویی می‌تواند آتش دشمنى را خاموش سازد.
امیر مؤمنان علی (ع) فرمودند :
"بهترین وسیله‌ای که مردم با آن دل‌های دوستان خود را به دست می‌آورند و کینه‌ها را از دل‌های دشمنان خود می‌زدایند، خوش‌رویی هنگام مواجهه با آنان، پرسش از حال آنان در غیاب و گشاده‌رویی در حضور آن‌هاست."[7]
و هم‌چنین فرمودند:
"خوش‌رویی تو آتش دشمنى را خاموش می‌سازد."[8]
2. ایجاد الفت و محبت
الفت و محبت، از مهم‌ترین عواملی است که به سازش و آرامش همسران می‌انجامد و خوش‌رویی بهترین عامل جذب دل‌هاست.
امام باقر (ع) می‌فرمایند:
"خوش‌رویی و گشاده‌رویی آوردگاه محبت است."[9]
3. قرب به خداوند
از آن‌جا که حفظ پیوندهای اجتماعی و از جمله پیوند خانوادگی، از مهم‌ترین تأکیدات خداوند متعال است، فردی که با مردم و اعضای خانواده با روی گشاده مواجه می‌شود، علاوه بر ایجاد محبت، به فرمان حضرت حق توجه کرده و زمینه تقرب خود را به او فراهم ساخته است. همان‌طور که امام باقر علیه السلام فرمودند:
"گشاده‌رویی آوردگاه محبت و نزدیکی به خدای عزوجل است و ترشرویی آوردگاه بغض و کینه و دوری از خداوند است."[10]
4. فرجام نیک
خوش‌رویی علاوه بر همراه‌کردن زندگی با شادکامی، آرامش و محبت، در آخرت نیز باعث حظ و بهره فراوان می‌شود.
امام باقر (ع) فرمودند: شخصی نزد پیامبر اکرم (ص) آمد و توصیه‌ای را درخواست کرد. حضرت به او فرمودند: "غضب مکن." عرضه داشت: بیش‌تر بگویید؛ فرمودند: "با برادرت با گشاده‌رویی روبه‌رو شو و با رویی گرفته مواجه نشو؛ چراکه تو را از بهره‌ی دنیا و آخرت بازمی‌دارد."[11]
توجه به ویژگی‌ها و آثار مهم گشاده‌رویی سبب می‌شود تا این سفارش ارزش‌مند اجتماعی اولیای دین را بیش از پیش مورد توجه قرار دهیم. رفتاری که به‌آسانی انجام می‌شود، همه‌ی افراد را دربرمی‌گیرد، کینه و دشمنی را می‌زداید، محبت را جای‌گزین کینه می‌کند و قرب به خداوند و در یک کلام خیر دنیا و آخرت را در بر دارد، سزاوار بی‌اعتنایی نیست.
مهارت‌های مؤثر در خوش‌رویی با همسر:
1. ارتباط چشمی متعادل[12] با همسر به‌ویژه هنگام سخن‌گفتن، می‌تواند نشانه توجه و علاقه باشد و عاملی مؤثر در تداوم ارتباط کلامی و نمونه بارزی از خوش‌رویی در برابر وی به شمار می آید.
2. لبخند در ارتباط‌های کلامی و رفتاری، به عنوان یک تقویت‌کننده، نمونه‌ای از مهارت‌های خوش‌رویی در برابر همسر و دیگران است. رسول خدا (ص) همواره از این مهارت در هنگام سخن‌گفتن استفاده می‌کردند.[13]
3. تکان‌دادن سر به نشانه‌ی تأیید و تصدیق هنگام سخن‌گفتن همسر، شاخصی برای توجه دقیق به او، تأیید گفته‌ها و دغدغه‌های وی و نشانه‌ای از خوش‌رویی با او به شمار می‌آید.
4. هنگامی‌که همسر ما شاد یا نگران و یا... باشد، ما می‌توانیم با اتخاذ حالت چهره‌ای متناسب با آن موقعیت، در شادی او خود را شاد، در نگرانی‌اش خود را سهیم بدانیم و سرانجام با چهره‌ای خوش‌رو با او روبه‌رو شویم.
[1] الکافی، ج 2، ص 103
[2] بحارالأنوار، ج 100، ص 254
[3] امام علی (ع): «شادی مؤمن در چهره‌اش و و اندوه او در قلبش است.» (الکافی، ج 2، ص 226)
[4] امام صادق (ع): «خوش‌رویی با مردم، نیمی از عقل است.» (بحارالأنوار، ج 73، ص 60)
[5] امام علی (ع): «خوش‌رویی اوّلین عطیه‌ی الهی است.» (غررالحکم، ص 254)
[6] امام علی (ع): «گشاده‌رویی تو آغاز نیکوکاری توست.» (الکافی، ج 2، ص 103)
[7] بحارالأنوار، ج 75، ص 57
[8] الکافی، ج 2، ص 103
[9] همان.
[10] مستدرک‌الوسائل، ج 8، ص 453
[11] همان.
[12] این رفتار هنگام گفت‌وگو می‌تواند نشانه‌ی توجه و علاقه باشد و استفاده‌ی مناسب از آن می‌تواند نتایج تقویت‌کننده درپی‌آورد. بر اساس نتایج یک تحقیق در یک ارتباط متقابل، زمانی که فرد به مخاطب خود نگاه نکند، مخاطب از جملات کوتاه‌تر استفاده کرده و کم‌تر حرف می‌زند. و زمانی که مدام به او نگاه می‌کند و خیره می‌شود، حمل بر تهدید شده و او را ناراحت می‌کند. در این‌گونه شرایط ارتباط چشمی آثار تنبیهی به همراه خواهد داشت.
[13] بحارالأنوار، ج 16، ص 296