اصل تغافل، یکی از اصول مهم در تربیت

تذکرات زیاد و پی در پی از نظر تربیتی شیوه درستی نیست و به پیدایش لجاجت و مقاومت منفی در کودک و نوجوان منتهی می شود. لجوج بار آمدن برخی کودکان و نوجوانان اغلب در نتیجه مراعات نکردن این اصل است.

در تربیت لازم است نصیحت و انتقاد را به حداقل رسانید و از خطاهای جزیی و کم اهمیت فرد تربیت شونده صرف نظر کرد و هر ایراد جزئی را به ویژه در نوجوانان، بلافاصله مورد انتقاد و اعتراض قرار نداد، بلکه با بلندنظری و بزرگواری از کنار آن گذشت تا بتوان موارد مهمتر را با قاطعیت جلوگیری کرد. از این روش در تعلیم و تربیت اسلامی به "تغافل" تعبیر می شود، تغافل یعنی اینکه خطاهای کسی را نادیده بگیریم و دانسته چنین وانمود کنیم که این اشتباهات را ندیده ایم. با بکارگیری این روش احساسات نوجوان با تذکرهای پی در پی ما جریحه دار نمی شود و او از دست ما به ستوه نمی آید و در نتیجه لجاجت و ستیزه جویی در او زمینه رشد نمی یابد. تغافل سبب می شود که پرده و حیای فطری در نوجوان دریده نشده و فرصت جبران و ترمیم از او گرفته نشود. تغافل نوعی برخورد بزرگوارانه و کریمانه است.

امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) آن را از برترین کمالات انسان های بزرگوار می شمارد و می فرماید: از بدترین اخلاق انسان بزرگوار، تغافل او از دانسته های خویش است. ( نباید فراموش کرد که تغافل نیز حدی دارد. اگر نوجوان خطاها را تکرار کند باید به گونه ای از کار او جلوگیری کرد.)

در روایتی دیگر از امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده است: زیاده روی در سرزنش کردن، شعله های لجاجت را دامن می زند.

بنابراین روشی که طی آن نوجوان پیوسته از چپ و راست با سیل انتقاد، سرزنش و نصیحت روبرو می شود، روشی بسیار زیانبار است. لازم است پدر یا مادر خطاهای جزئی را در ذهن خود جمع آوری کند و به موقع و در شرایط مساعد تذکر لازم را به نوجوان بدهد. در برابر هر خطا به تذکر و سرزنش پرداختن ارزش سخن والدین را نیز از بین می برد و سبب می شود نوجوان به این گونه سرزنش ها و انتقادها خو بگیرد و دیگر از آنها متأثر نشود.

البته این اصل( تغافل) در زندگی خانوادگی نیز کارایی دارد بطوری که یکی از عوامل مهم آرامش روانی و آسایش زندگی به شمار می آید. در زندگی خانوادگی نیز به وفور مسایلی پیش می آید که اعضای خانواده از آن چشم پوشی نمی کنند و آن را به رخ یکدیگر می کشند. در این صورت، زندگی برای آنان تلخ و غیرقابل تحمل می گردد. از این رو چشم پوشی از مسائل کم اهمیت و قابل گذشت موجب تقویت نهاد خانواده می شود. لذا امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید: هرکه از بسیاری امور، تغافل و چشم پوشی نکند، زندگی اش تیره می شود.[1]

هم چنین در روایتی دیگر از امیرالمؤمنین علی(ع) آمده است که :"خردمند، نصفش عقل و بردباری و نصف دیگرش نادیده گیری است."[2]