حامد الگار، شیعه پژوهی از مغرب زمین

«تجلي اخلاق اسلامي در انسان بهترين وسيله تبليغ اين دين در بين مردم و جوامع است ... رعايت اخلاق اسلامي و نهادينه شدن آن در رفتار، گفتار و کردار انسان به مراتب موثرتر از انتشار کتاب و مقاله و سخنراني است.»

این سخن مردی است که جاذبۀ اصلی اسلام برای تبلیغ در غرب را اخلاق اسلامی می‌داند.

*** 

او درسال 1940میلادی در انگلستان به دنیا آمد. در خانواده­ای مسیحی.

پیش از ورود به کالج، به قدری نسبت به یادگیری زبانهای خارجی از خود علاقه و استعداد نشان داد که در همان دوره دبیرستان، فرانسوی و آلمانی را آموخت. سپس در رشته زبانهای شرقی (فارسی و عربی) دانشگاه کمبریج  تحصیل خود را آغاز کرد.

دریچه معرفت

به جرات می توان گفت که گشوده‌شدن دریچه های ذهن او به سوی زبان وحی الهی، مهمترین سرچشمه معرفت و هدایت برای  او بود.

در سال سوم تحصیل در دانشگاه کمبریج، مسلمان شد. که آشنایی با زبان قرآن به او کمک کرد تا به سرعت در شناخت قرآن و معارف اسلامی پیش رود، به مطالعه در علوم اسلامی و تاریخ بپردازد، و دست به ترجمه برخی از این کتب بزند.

او نام اسلامی «حامد» را برای خود انتخاب کرد. نکته جالب توجه این است که نام خانوادگی وی یعنی «الگار» در زبان انگلیسی به معنای قهرمان است و وی به همین خاطر بعد از مسلمان شدن نام خانوادگی خود را تغییر نداده است.

 سفر به ایران

تحصیلش در کالج با کسب رتبه عالی پایان یافت، به همین دلیل بورس تحصیل در دانشگاه تهران را دریافت کرد تا تحصیلات مقطع دکتری خود را در این دانشگاه بگذراند؛ درست زمانی که طلیعه های بیداری در ایران نمایان بود. او از یکی از این وقایع با عنوان " تجربه ای فراموش نشدنی از مشاهده حمله چتربازان گارد شاهنشاهی به محوطه دانشگاه و دانشجویان" یاد می کند.

از ادامه تحصیل در دوره دکتری منصرف می‌شود و در عوض راهی شهرهای مختلف ایران می شود. او خود می‌گوید:

" هیچ نقطه مهمی در ایران باقی نماند که به آنجا سر نزده باشم."

 بازگشت به انگلستان

الگار پس از پایان ایران‌گردی، تصمیم گرفت به انگلستان بازگردد و سپس در دوره دکترای تخصصی در کمبریج مشغول به تحصیل شد و نگارش رساله دکتری اش را آغاز کرد:

"نقش سیاسی علمای شیعه در قرن نوزدهم میلادی".

وی دلیل انتخاب این موضوع را آغاز حرکت انقلاب ایران به رهبری امام خمینی در سال ۱۹۶۳ میلادی (۱۳۴۲ شمسی) بیان کرده است.

اولین دیدار دکتر الگار با حضرت امام خمینی (ره) در پاریس صورت گرفت؛ هر چند بعد از انقلاب نیز چند بار با ایشان در قم دیدار کرد.

 تحقیق و تتبع، آغازی برای تشیع

پس از ترجمه کتاب امامت و رهبری[1] و دلایل متقن و منسجمی که از حقانیت شیعه در آن دید به شدت به تشیع متمایل شد. اما پیش از تصمیم گیری نهایی فکر کرد که به مطالعه کتبی که در رد شیعه نگاشته شده بپردازد تا شاید دلیلی بیابد که او را از تغییر مذهب باز دارد. از این رو صواعق محرقه (ابن حجر) و تحفه اثنی عشریه (عبد العزیز دهلوی) را خواند. اما مطالعه این کتب او را در انتخاب تشیع راسخ‌تر کرد. به تشیع گروید و تا به امروز بر آن استوار مانده است.

*پیام آور انقلاب اسلامی

از منظر وی“ انقلاب اسلامی ایران مهم‌ترین، امیدبخش‌ترین و تاثیرگذارترین حادثه کل تاریخ معاصر اسلام بوده است.”

دلیل اهمیت اندیشه الگار این است که وی به عنوان یک تازه مسلمان با سرعت و شوق و شتاب فراوان از سطح به عمق و از پوسته به سوی عصاره اصیل ایمان حرکت می کند. بدون تردید جهان اسلام معاصر در نگاه او از رویکرد امام خمینی که تفکری برخاسته از اسلام ناب و پیراسته از بدل های دروغین است، آگاه است.

او در میان هیاهوهای تبلیغاتی و هجمه‌های سیاسی، پیام امام را می‌شنود، و ارتباط آن را با متن و عصاره تشیع درک می‌کند و خود منادی و مبلغ این مکتب می‌شود.

دکتر الگار منتخبی از نوشته ها و سخنرانی های امام را با عنوان "اسلام و انقلاب" در سال  ۱۹۸۱ میلادی (۱۳۶0 ه.ش.) به زبان انگلیسی ترجمه کرد.

دو سال بعد کتابی با عنوان «ریشه‌های انقلاب اسلامی در ایران» نوشت.

اولین (و شاید تنها) ترجمه انگلیسی کتاب ولایت فقیه حضرت امام و بعدها ترجمه قانون اساسی جمهوری اسلامی و همچنین چند اثر از استاد مطهری(ره) از زمره دیگر ترجمه‌های ایشان دربارۀ انقلاب اسلامی ایران است.

 تدریس و تحقیق در کالیفرنیا، دانشگاه برکلی

پس از پایان تحصیل در انگلستان به آمریکا رفت و در آنجا با شهید چمران آشنا شد، چمران او را با امام(ره) آشنا کرد.

از سال ۱۹۶۵م. (۱۳۴۴ ه.ش.)عضو هیات علمی دانشگاه برکلی است و در این مدت دروس ادبیات فارسی، تاریخ اسلام، تاریخ شیعه و عرفان را در این دانشگاه تدریس می‌کند. وی پس از ۴۵ سال تدریس بازنشسته شده ولی همچنان به فعالیت های علمی، تحقیقاتی خود ادامه می‌دهد. بیش از صد مقاله، ترجمه و تالیف از ایشان به زبان های انگلیسی، آلمانی، ترکی، فارسی و عربی به چاپ رسیده است.

 اندیشه الگار، زنگ خطری برای صهیونیزم بین­الملل

دفاع مستمر و صریح وی از مردم مظلوم فلسطین و همچنین پافشاری بر دفاع از آرمان های حضرت امام(ره) و نظام جمهوری اسلامی و مخالفت صریح و علنی با رژیم صهیونیستی و سیاست های جنگ‌افروزانه دولت مردان ایالات‌متحده در خاورمیانه باعث شد نام وی توسط نویسنده صهیونست ،دیوید هورویتز، در زمره صد و یک استاد خطرناک دانشگاه های آمریکا جای بگیرد.[2]

 گزیده­ای از سخنرانی حامد الگار در پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

در خرداد ۱۳۸۸ جشن بزرگداشتی جهت تجلیل از الگار در ایران برگزار شد. وی در این جلسه سخنانی ایراد کرده که در شناخت این شخصیت کمک می کند:

«... در 50 سال قبل در چنين ايامي به ايران آمدم. هنوز مشرف به اسلام نشده بودم. آغاز توجه به اسلام به عنوان دين كه مي‌تواند در تمام ابعاد در زندگي جاري باشد. ابتدا به اصفهان رفتم. در شوراي فرهنگي بريتانيا تدريس كردم.

سپس سفري به مشهد مقدس داشتم. چون مسلمان نشدم، اجازه ورود به آستان مقدس را نداشتم. از ساختمان هتل به حرم نگاه مي‌كردم. جذب آن همه تقوا، عواطف، و معنويت مسلمانان كه به زيارت حضرت رضا(ع) مي‌رفتند. قرار گرفتم.

وقتي از يك دست فروش کنار حرم تقاضاي خريد قرآن مجيد نمودم، او به من نفروخت. قبول نكرد گفت چون شما مسلمان نيستيد نمي‌دهم. جوياي سبب آن شدم. او گفت: قرآن مجيد را كسي بايد داشته باشد كه وضو و طهارت داشته باشد. با آن كه او فرد فقيري بود مسلماً به پول هم نياز داشت، آن هم ده يا پانزده تومان، ولي روي اعتقادات قلبي نداد. اين براي من مهم بود....

ايرانيان به تعارف مشهور هستند. اما اين مملكت را من جدي مي‌گيرم. من در ايران احساس غربت نمي‌كنم. من در ايران اصلاً احساس غربت ندارم. در انگلستان احساس غربت مي‌كنم.

چرا در ايران احساس غربت نمي‌كنم؟ پيامبر (ص)فرمودند: حب وطن از ايمان است.

من ايران را وطن خودم مي‌دانم. من در ايران اصلاً احساس غربت ندارم. پس از سفر اول ـ بارها به ايران آمدم....

وقتي به دانشگاه كمبريج برگشتم پايان‌نامه را در آنجا نوشتم.

سپس به امريكا رفتم. در كاليفرنيا با فعالين دانشگاهيان ايران و دانشجويان مسلمان آشنا شدم. با شهيد دكتر چمران آشنا شدم.اولين كسي كه مرا با امام خميني آشنا كرد شهيد چمران بود. شب‌هاي جمعه در آن جا ـ منزل ايشان دعاي كميل مي‌خواندند و مسائل سياسي و ديني مي‌گفتند. 

انقلاب كه شد اين سعادت را داشتم كه در محضر امام خميني رسيدم. يك بار در پاريس، سه بار در ايران، دو بار در قم، يك بار در تهران.

در ضرب المثل عربي است كه اهل بيت ادری بما فی البیت. اگر شرح فضايل امام خميني چيزي براي شما عرض كنم، چيز تازه‌اي نيست. چون شما مي‌دانيد من بايد تاكيد كنم آن پيوند فرهنگي كه با ايران داشتم با كسب آشنايي با امام محكم‌تر شد و از شعارهاي بسيار مبارك جمهوري اسلامي كه فرياد مي‌زدند:  تا خون در رگ ماست / خمينــي رهبــر ماست. هنوز اين شعار زنده است و اين به پايان نرسيده است. و اگر جمهوري اسلامي 30 سال دوام آورده است و اين به دليل فيض معنوي امام خميني بوده است.»[3]

کتابشناسی حامد الگار

وهابیگری، ترجمۀ احمد نمایی، تهران: بنیاد پژوهشهای اسلامی.

• Imam Abu Hamid Ghazali
• Jesus in the Qur'an
• Roots of The Islamic Revolution in Iran
• Sufism: Principles and Practice
• Surat Al-Fatiha: Foundation of the Qur'an
• The Sunna: Its Obligatory and Exemplary Aspects
• Wahhabism: A Critical Essay
• Religion and State in Iran: 1785-1906 (Berkeley: University of California Press, 1969)
• Mirza Malkum Khan: A Biographical Study in Iranian Modernism (Berkeley: University of California Press, 1973)
• translator from the Persian with introduction and annotations to The Path of God's Bondsmen from Origin to Return by Najm al-Din Razi, known as Daya (Delmar, NY: Caravan Books, 1982)
• translator and annotator, Islam and Revolution: Writings and Declarations of Imam Khomeini (Berkeley: Mizan Press, 1981)