معصومان (ع) یاد و نام معصومان قبل از خود را زنده و گرامی می داشتند به ویژه بر تکریم و بزرگداشت یاد و نام امام حسین (ع) تاکید بیشتری داشتند. زید شحام می گوید:
"ما جماعتی از اهل کوفه نزد امام صادق (ع) بودیم. جعفر بن عفان بر ایشان وارد شد. امام (ع) او را نزد خود نشاند و سپس فرمود: ای جعفر مطلع شده ام که درباره امام حسین (ع) خوب شعر می گویی. جعفر گفت: آری جانم به فدایت. امام (ع) فرمود: بگو. جعفر شعری در رثای امام حسین (ع) گفت و امام و اطرافیانشان گریستند تا اشک بر صورت و محاسنشان جاری شد."[1]
همچنین امام صادق(ع) می فرماید: پدرم به من گفت:" ای جعفر فلان مبلغ از مال مرا وقف کن تا ده سال در ایام منی برای من عزاداری کنند."[2]
آنان اصحاب و یاران خود را نیز به تشکیل مجالس بزرگداشت یاد و نام اهل بیت توصیه و تشویق می کردند.
ازدی می گوید: "امام صادق (ع) به فضیل فرمود: می نشینید و حدیث می گویید؟ گفت آری فدایت شوم. امام (ع) فرمود: آن مجالس را دوست دارم. ای فضیل (نام و یاد) ما را زنده نگه دارید. خدا رحمت کند آن که را که ( ام و یاد) ما را زنده نگه دارد. ای فضیل آن که ما را یاد کند یا ما را نزد او یاد کنند و به اندازه بال مگسی اشک از چشمانش جاری شود، خدا گناهانش را می بخشد."[3]
در اینجا این سؤال مطرح می شود که چرا اهل بیت اصرار داشتند یاد امامان به ویژه امام حسین (ع) گرامی داشته شود و مجالس مرثیه برای آنان برپا گردد؟ شکی نیست که زنده نگه داشتن یاد اهل بیت علیها السلام به ویژه مراسم سوگواری امام حسین (ع) در زمینه های مختلف ( سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ...) تأثیرات خاصی دارد. اما هدف ما در این مقاله بررسی آثار تربیتی این موضوع است. بزرگداشت یاد اهل بیت از راه تشکیل جلسات عزاداری و مرثیه گویی، دو تأثیر تربیتی دارد:
نخست آن که این مجالس زمینه ای فراهم می آورد تا معارف دینی، فضایل اهل بیت، اهداف و راه و رسم زندگی آنها، برای افراد تبیین شود و از این طریق نام و یاد و راه و سیره آنان برای همیشه زنده بماند. که زنده نگه داشتن و احیا سبک زندگی معصومان علیهم السلام همان احیا تبیین اسلام حقیقی است.
شهید مطهری در جواب این پرسش که چرا ائمه دستور دادند که عزای امام حسین (ع) اقامه شود می نویسد:
"مقصود این است که داستان کربلا به صورت یک مکتب تعلیمی و تربیتی همیشه زنده بماند.[4]
دوم آنکه خود شرکت در این مجالس و گریه بر اهل بیت نیز تأثیر تربیتی دارد زیرا چنان که شهید مطهری می گوید:
"گریه بر شهید، شرکت درحماسه او و هماهنگی با روح او و موافقت با نشاط او و حرکت اوست، این گریه هاست که نهضت امام حسین (ع) را در اعماق جان مردم رسوخ می دهد.[5]
بنابر این مجالس بزرگداشت اهل بیت هم بعد نظری و شناختی مخاطب را درباره اسلام پرورش می دهد و هم عواطف و احساسات او را در مسیر ارزش ها و فضایل اهل بیت به حرکت در می آورد.
از طرفی از آنجایی که کودکی و نوجوانی دوران ریشه دواندن است. هر چیزی که در این دوران به فرزندان آموخته شود و با احساس مثبتی عجین گردد یک ریشه در وجود آنان می دواند که در مابقی عمر، آن ریشه در حد توانش رشد خواهد نمود. اکنون در ماه محرم جا دارد ریشه یک ارتباط معنوی را بین فرزندانمان و سالار شهیدان حضرت ابا عبد الله الحسین(ع) شکل دهیم.
شرکت فرزند ما در مراسم عزاداری از جمله اقداماتی است که در ریشه سازی این ارتباط مؤثر است. فرزندان با حضور در این صحنه ها برای پیدا کردن معرفتی عمیق به کمک دانش هایی که در آینده کسب می کنند آماده می شوند. اگر این زمینه عاطفی در دوران کودکی و نوجوانی ایجاد نشود و این ریشه ی اتصال شکل نگیرد هرچند در بزرگ سالی فرد یک محقق دینی گردد آن درون مایه عاطفی برای رسیدن به معرفتی عمیق را نخواهد داشت.
نتیجه آن که متولیان تربیت باید کاری کنند که کودکان و نوجوانان عزاداری امام حسین (ع) را به عنوان یک کار بزرگی که برای مبارزه با بدی ها باید انجام شود بشناسند.
[1] اختیار معرفة الرجال، ج2، ص574.
[2] بحار الانوار، ج46، ص220.
[3] همان، ج44، ص282.
[4] حماسه حسینی، ج3، ص91.
[5] قیام و انقلاب مهدی به ضمیمه شهید، ص 108 و 122.