یکی از جایگاه های دعا، زمان ازدواج و خواستگاری است چنان که امام صادق علیه السلام به ابابصیر می فرماید: زمانی که یکی از شما می خواهد ازدواج کند چه باید بکند؟ گفتم: نمی دانم، فرمود: هرگاه تصمیم به این کار گرفت دو رکعت نماز بگزارد و سپس از خداوند سپاسگزاری کند آن گاه بگویدک خدایا من می خواهم ازدواج کنم پس زنی را نصیب من کن که پاک دامن تر است و نسبت به خود و اموال من نگهدارنده تر و پرروزی تر و پر برکت تر است و برایم فرزندی پاک مقدر فرما که در زندگی پس از مردنم جانشینی شایسته قرارش دهی. [1]
توصیه اسلام به تسهیل در امر ازدواج مجوز سهل انگاری نیست و هیچ منافاتی با بکارگیری احتیاط و دقت در گزینش همسر(چه از جانب مرد و چه زن) ندارد لذا در روایتی خطاب به مردان آمده: دقّت كن خودت را كجا قرار مىدهى، و چه كسى را شريك مال خود قرار داده و او را بر دين و اسرار و امانتهاى خودت مطلع مىنمايى[2] و هم چنین در روایتی زن به گردن بند تشبیه شده که باید در انتخاب آن دقت شود.
با این حال اگر احتیاط در همسر گزینی از حد معقول فراتر رود و جنبه وسواس پیدا کند از نظر اسلام مورد تایید نیست.
مهم ترین ویژگی که به کرات به آن تاکید شده همان دینداری است. معیار دینداری افزون بر جنبه اعتقادی از جنبه عملی نیز اهمیت دارد به طوری که پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله به شخصی که با ایشان در مورد ازدواج مشورت کرده فرمودند: ازدواج کن و و بر تو باد به همسرى كه دينمدار باشد خدا خيرت دهد![3]
همچنین در چندین روایت بر این مطلب تاکید شده که با زن به خاطر دین ازدواج کنید نه بخاطر ثروت یا زیباییش.[4]
به عنوان نمونه در روایتی از پیامبر صلی الله علیه و اله آمده: زیبایی روی زن را نباید بر زیبایی دینش ترجیح داد.[5]
و امام صادق علیه السلام فرمودند: هرگاه مردی با زنی به خاطر زیبایی یا دارایی اش ازدواج کند به همان( زیبایی یا دارایی) واگذار می شود و هرگاه به خاطر دینش با او ازدواج کند خداوند زیبایی و دارایی نیز روزی اش کند. [6]
معیار دیگر همسر گزینی: تربیت شخص و محیط خانوادگی سالم است.
چنانکه در روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است: با خانواده خوب و شایسته وصلت کنید زیرا رگ و ریشه اثر دارد.[7]
و در روایتی دیگر فرمودند: ای مردم از سبزه لجن زار بپرهیزید. به ایشان عرضه شد: سبزه لجن زار چیست؟ فرمودند: زن زیبا روی که در محیط فاسد پرورش یافته باشد.[8]
معیار مهم دیگر خوش خلقی یا اخلاق پسندیده است (در مورد مرد و زن هر دو مورد تاکید قرار گرفته[9] ) که شاید اهمیت بسیار آن به این علت باشد که این صفت علاوه بر تاثیر بر نوع برخورد و اداب معاشرت با فرزندان، خود حاکی از اصالت خانوادگی و تربیت صحیح او در خانواده است. زیرا امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید: اخلاق نیک نشانه سرشت نیک خانوادگی است.[10]
افزون بر این، چگونگی برخورد خانواده دختر با وی و برخورداری او از احترام و عزتمندی مناسب در میان اعضای خانواده می تواند نشانه ای از رفتارها و صفات مناسب او باشد.[11]
از آن جایی که شرایط انتخاب زن بیشتر یا همه مربوط به تاثیر آن شرایط بر فرزند است در روایات معصومین آمده است که با زن احمق ازدواج نکنید زیرا زن احمق فرزند نجیب نمی آورد.[12]
این تاکیدات به سبب تاثیرات محیطی و وراثتی مادر بر فرزند است ( حتی اشاره روایات بر تاثیرگذاری مادر از طریق شیر) و به همین جهت از نظر اسلام اهمیت انتخاب زن بیش از اهمیت انتخاب شوهر است و نقش تربیتی زن ( چه از بعد محیطی و چه وراثتی) از مرد بیشتر است. لذا بردقت در انتخاب زن تاکید بیشتری شده است.
[1] . بحار الأنوار الانوار، ج3، ص 263؛ کافی ج3 ص 482 - البته باید توجه کرد که تنها برخی از ملاکهای زن شایسته در این دعا آمده است.
[2] . وسایل الشیعه، ج14، ص14 و 28
[3] . وسایل الشیعه ، ج 14، ص30
[4] . وسایل الشیعه ج 14 ص 30و 31؛
[5] . کنز العمال ج16 ص301.
[6] . من لا يحضره الفقيه، ج3، ص: 392
[7] . کنز العمال ج16 ص296؛ به نحوی که در روایتی دیگر فرمودند: زیرا زنان فرزندانی مانند برادران و خواهران خود به دنیا می آورند. همان ص 295
[8] . وسایل الشیعه ج14 ص29
[9] . وسایل الشیعه ج14 ص14
[10] . شرح غررالحکم و دررالکلم، ج3، ص 392
[11] .خَيْرَ نِسَائِكُمُ الْوَلُودُ الْوَدُودُ الْعَفِيفَةُ الْعَزِيزَةُ فِي أَهْلِهَا. وسائل الشيعة، ج14، ص14
[12] . امام صادق علیه السلام، کافی ج5 ص 354